Teleoloji

Pek bilinmeyen, ve ilk okunduğunda sıklıkla "bu kesin teolojidir, yanlış yazmışlar" hissiyatı uyandıran , aslında ise teoloji'den farklı bir kategorinin ismi.

Teleoloji, bütün doğa olaylarının amaçlı olduklarını ileri süren bir teoridir.

Buna göre amaçlar sadece insanlara değil, tabiat olaylarına da klavuzluk ederler ve olayların (daha doğrusu fenomenlerin) bir çeşit özel ruhları vardır.

Sadece şöyle bir fark bulunur ki, insanlar bilinçli amaçları izledikleri halde, doğada ve evrende bilinçdışı amaçlar vardır.

Teleolojiye göre hayat ve düşüncenin kökleri cansız atomlarda değil monad'lardadır.

Monadlar ise canlı ve kendinden kavrama gücüne sahiptirler.

Aristotales'e göre herşey, kendi akibetini ve kendinden aktif ve amaçlı bir ilkeyi (veya ruhu) içinde taşır ve doğadaki her tekil amaç bir büyük yüce amaca bağlıdır.

Şimdi bu böyle olmasına böyledir de.. lakin soyut ve spekülatif bu tür görüşleri canlılık, doğa ve evrendeki "amaçlılığın" açıklanmasında kullanmak ve bunu daha da ileri götürerek spekülasyon üzerinden rasyonalite inşa etmek (örn. darwin öncesi dönemde biyolojide hakim olan görüş bütünüyle teleolojik'ti ve böyle bir amaca hizmet ediyordu) şüphesiz ki kabul edilebilir şeyler değildir.

Yine de demokraaasi gereği, herkes istediği şeye inanabilir naçizane, sadakallaaaa-hül-a-zziiym bilmukabele.